गर्भपात एक संवेदनशील र महत्वपूर्ण विषय हो। नेपालमा सरकारले महिलाहरूलाई सुरक्षित र कानूनी गर्भपात सेवाहरूमा पहुँच सुनिश्चित गर्न प्रयास गरेको छ। गर्भपात सम्बन्धी कानुन, नीति, र निर्देशिकाहरूको समझ सबैका लागि महत्त्वपूर्ण छ।
नेपालमा गर्भपात सम्बन्धी कानुन
नेपालमा, गर्भपातलाई २००२ मा कानूनी बनाइएको थियो। कानुनहरूले महिलाहरूलाई केही सर्तहरू अन्तर्गत गर्भपात गर्न अनुमति दिन्छ:
गर्भावस्थाको १२ हप्ता सम्म: कुनै पनि कारणले गर्भपात गर्न महिलाले छनोट गर्न सक्छिन्।
गर्भावस्थाको १८ हप्ता सम्म: यदि गर्भधारण बलात्कार वा अनैतिक सम्बन्धको परिणाम हो भने गर्भपात गर्न मिल्छ।
गर्भावस्थाको कुनै पनि समयमा: यदि डाक्टरले पुष्टि गर्छन् कि गर्भधारणले महिलाको जीवन वा शारीरिक वा मानसिक स्वास्थ्यमा जोखिम पुर्याउँछ, वा यदि गम्भीर भ्रूण असामान्यताहरू छन् भने, गर्भपात गर्न सकिन्छ।
यी कानुनहरू महिलाहरूलाई आफ्नै शरीर र स्वास्थ्य बारे निर्णय गर्न अधिकार प्रदान गर्नका लागि उद्देश्य गरेका छन्।
सुरक्षित गर्भपातका लागि नीति र निर्देशिकाहरू
गर्भपात सुरक्षित रूपमा गरिने सुनिश्चित गर्न, नेपालमा विशेष नीति र निर्देशिकाहरू छन्। यहाँ केही मुख्य बुँदाहरू छन्:
प्रशिक्षित स्वास्थ्य प्रदायकहरू: प्रशिक्षित र प्रमाणित स्वास्थ्य व्यवसायिकहरूले मात्र गर्भपात गर्न पाउँछन्। यसमा विशेष प्रशिक्षण प्राप्त गरेका डाक्टरहरू, नर्सहरू, र सुडेनीहरू सामेल छन्।
अधिकृत प्राप्त स्वास्थ्य केन्द्र: सरकारद्वारा अनुमोदित स्वास्थ्य संस्थाहरूमा मात्र गर्भपात गर्न सकिन्छ। यी अनुमोदित संस्थाहरूमा अस्पतालहरू, क्लिनिकहरू, र स्वास्थ्य पोस्टहरू समावेश छन्।यी स्वास्थ्य सुविधाहरूले निर्दिष्ट मापदण्डहरू पूरा गर्नुपर्छ
परामर्श सेवाहरू: गर्भपात गर्ने महिलालाई परामर्श सेवाहरू प्रदान गरिन्छ। यसले महिलालाई प्रक्रिया, जोखिमहरू, र विकल्पहरू बुझ्न मद्दत गर्दछ।
गोपनीयता: स्वास्थ्य प्रदायकहरूले महिलाहरूको गोपनीयता कायम राख्नुपर्छ। यसले महिलाको व्यक्तिगत जानकारी सुरक्षित राख्न महत्त्वपूर्ण छ।
जागरूकता कार्यक्रम: सरकार र विभिन्न संगठनहरूले सुरक्षित गर्भपात सेवाहरूको बारेमा जनतालाई शिक्षित गर्न जागरूकता कार्यक्रमहरू संचालन गर्दछन्। यी कार्यक्रमहरूले गर्भपातसँग सम्बन्धित कलंक घटाउन र महिलाहरूलाई सुरक्षित सेवाहरू खोज्न प्रोत्साहित गर्न उद्देश्य गर्दछ।
गर्भपात सेवा
सुरक्षित गर्भपात सेवामा महिलाको कल्याण सुनिश्चित गर्नका लागि केही कदमहरू छन्:
पूर्व-गर्भपात सेवा: यसमा चिकित्सा जाँच र परामर्श समावेश छ जसले महिलालाई प्रक्रियाको लागि तयार पार्छ। स्वास्थ्य प्रदायकहरूले महिलाको स्वास्थ्य, गर्भपात प्रक्रिया, र उनीसँग कुनै पनि चिन्ताहरू बारे छलफल गर्दछन्।
गर्भपात प्रक्रिया: प्रक्रिया गर्भावस्थाको चरण अनुसार फरक हुन्छ। यसमा औषधि (औषधि गर्भपात) वा शल्यक्रिया (शल्य गर्भपात) समावेश हुन सक्छ। औषधि गर्भपात सामान्यतया गर्भावस्थाको प्रारम्भिक चरणमा प्रयोग गरिन्छ, जबकि शल्य गर्भपात पछि प्रयोग गर्न सकिन्छ।
पोस्ट-गर्भपात सेवा: गर्भपात पछि, पछिको हेरचाह महत्त्वपूर्ण छ। यसमा कुनै पनि जटिलता जाँच्न र महिलाको शारीरिक र भावनात्मक पुन:स्थापनाको लागि समर्थन प्रदान गर्नु समावेश छ। स्वास्थ्य प्रदायकहरूले महिलाहरूलाई अवांछित गर्भधारण रोक्न मद्दत गर्न परिवार नियोजन सेवाहरू पनि प्रदान गर्दछन्।
सुरक्षित गर्भपात सेवाहरूको महत्त्व
सुरक्षित गर्भपात सेवाहरू धेरै कारणहरूका लागि आवश्यक छन्:
महिलाहरूको स्वास्थ्यको रक्षा गर्नु: असुरक्षित गर्भपातले गम्भीर स्वास्थ्य जटिलताहरू र मृत्यु सम्मको परिणाम दिन सक्छ। प्रशिक्षित हेल्थ कार्यकर्ताले गरिने सुरक्षित गर्भपातले महिलाहरूको स्वास्थ्य र जीवनको रक्षा गर्दछ।
महिलाहरूलाई सशक्त बनाउनु: सुरक्षित गर्भपात सेवाहरूको पहुँचले महिलाहरूलाई आफ्नो शरीर र भविष्य बारे निर्णय गर्न अनुमति दिन्छ। यसले उनीहरूलाई आफ्नो प्रजनन स्वास्थ्यको नियन्त्रण लिन सशक्त बनाउँछ।
अपमान हुन बाट बचाउनु: सुरक्षित गर्भपात सेवाहरूको बारेमा शिक्षा र जागरूकताले गर्भपात चाहने महिलाहरूले सामना गर्ने अपमान र भेदभावलाई घटाउन मद्दत गर्दछ।
नेपालका गर्भपातको कानुन, नीति, र निर्देशिकाहरूले महिलालाई सुरक्षित र कानूनी गर्भपात सेवामा पहुँच सुनिश्चित गर्नका लागि निर्दिष्ट छन्। उचित देखभाल प्रदान गर्दा र गोपनीयता बनाए राख्दा, महिलाहरूको स्वास्थ्य र अधिकार संरक्षित हुन्छ। सुरक्षित गर्भपात सेवाहरू प्रजनन स्वास्थ्य देखा को एक महत्वपूर्ण भाग हुन्छ, जुन महिलालाई सशक्त बनाउँछ र जीवन बचाउँछ।